Η ιστορία των Εβραίων της Βουλγαρίας... Μέρος 1ο

Είναι γνωστό, από αναφορά του Φίλωνα της Αλεξάνδρειας, ότι Εβραϊκή κοινότητα υπήρχε στην περιοχή της Μακεδονίας τουλάχιστον από την εποχή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Καλιγούλα (37-41μ.Χ.)... Επιγραφή με εγχάρακτο μενοράχ που έχει βρεθεί στα ερείπια πολύ μεγάλης Ρωμαϊκής πόλης (Ulpia Oescus) κοντά στο σημερινό Βουλγαρικό χωριό Гиген (Γκιγκέν) αποδεικνύει την ύπαρξη Εβραϊκής κοινότητας στην πόλη.

Η εβραϊκή θρησκεία, καθώς και όλες οι θρησκείες υπέστησαν έντονους διωγμούς κατά την διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α'. Κατά την περίοδο των διωγμών εναντίων των Εβραίων που διεξήγαγε ο αυτοκράτορας Λέοντας Γ', πολλοί Εβραίοι έφυγαν και εγκαταστάθηκαν στην Βουλγαρία... Κατά την περίοδο του τσάρου Борис I Михаил (Μπόρις Ι Μιχαήλ, 852-889), οι εβραίοι προσπάθησαν να προσηλυτίσουν τους ειδωλολάτρες τότε Βούλγαρους στον Ιουδαϊσμό. Ο Μπόρις, πιθανότατα για πολιτικούς λόγους, επέλεξε να οδηγήσει τους υπηκόους του στον Χριστιανισμό...

Οι ιεραπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος, οι οποίοι είχαν σταλεί από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄ (840-867) για να προσηλυτίσουν τους κατοίκους της Μοραβίας (ιστορική περιοχή στο ανατολικό τμήμα της Τσεχίας, η οποία πήρε το όνομά της από τον ποταμό Μοράβα), δημιούργησαν το Γλαγολικό αλφάβητο (αργότερα με κάποιες αλλαγές, πιθανότατα του Αγίου Κλημέντιου της Οχρίδος, μαθητή του Κυρίλλου προς τιμήν του οποίου το ονόμασε Κυριλλικό). Η βάση του κυριλλικού αλφαβήτου ήταν το ελληνικό αλφάβητο. Παρόλα αυτά, εβραϊκά γράμματα χρησιμοποιήθηκαν για να αποδώσουν ήχους που δεν μπορούσαν να αποδοθούν με το ελληνικό... Αυτά είναι το Ш (sh), από το εβραϊκό ש (shin/sh) και το ч (ts), από το εβραϊκό צ (tsadi/ts).

Κατά την διάρκεια του 11ου αιώνα πολλοί εβραίοι έμποροι από την Ιταλία εγκαταστάθηκαν στην Βουλγαρία και έχαιραν ιδιαιτέρως ευνοϊκής μεταχείρισης...





Τον 14ο αιώνα υπήρχε σημαντική εβραϊκή συνοικία στο Τάρνοβο, την πρωτεύουσα της Δεύτερης Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας. Μια μέρα του 1345, ο Βούλγαρος τσάρος Иван Александър (Ιβάν Αλεξάντερ) περνώντας από την εβραϊκή συνοικία είδε και ερωτεύτηκε μια νεαρή εβραιοπούλα, την Σάρα, πιθανότατα κόρη ενός τραπεζίτη από την Βενετία... Πολύ σύντομα πήρε διαζύγιο από την γυναίκα του Θεοδώρα της Βλαχίας, την οποία έστειλε σε μοναστήρι να γίνει μοναχή με το όνομα Θεοφανώ. Μετά από αυτό, ο Ιβάν Αλεξάντερ παντρεύτηκε την Σάρα, αφού πρώτα βαφτίστηκε χριστιανή και αυτή με το όνομα Θεοδώρα... Η Σάρα/Θεοδώρα, ενώ υποστήριξε έμπρακτα την νέα της θρησκεία αναστηλώνοντας εκκλησίες και χτίζοντας ναούς, φέρθηκε με ιδιαίτερη σκληρότητα στον εβραϊκό πληθυσμό, ο οποίος υπέστη διωγμό το 1352 και πολλά μέλη του καταδικάστηκαν σε θάνατο...




Το 1356, έξι χρόνια μετά την γέννηση του Иван Шишман (Ιβάν Σισμάν), γιου του Ιβάν Αλεξάντερ από την Σάρα/Θεοδώρα, ο Βούλγαρος τσάρος αρνήθηκε στον δευτερότοκο γιο του Иван Срацимир (Ιβάν Στρατσιμίρ), μοναδικό εν ζωή διάδοχο του από την πρώην του γυναίκα (είχε άλλα δύο αγόρια από το πρώτο του γάμο, τα οποία όμως σκοτώθηκαν το 1349 και το 1355 αντίστοιχα, σε μάχες με τους Οθωμανούς Τούρκους), το δικαίωμα στην διαδοχή του θρόνου του Ταρνόβου και του έδωσε μόνο τις περιοχές στην βορειοανατολική Βουλγαρία με πρωτεύουσα την πόλη του Видин (Βίντιν)... Μετά τον θάνατο του Ιβάν Αλεξάντερ, η περιοχή του Ταρνόβου πέρασε στα χέρια των Τούρκων το 1395, ενώ του Βίντιν μετά το 1397. Παρόλα αυτά, η λαϊκή παράδοση θέλει τελευταίος αυτοκράτορας της Βουλγαρίας να είναι ο Ιβάν Σισμάν, στον οποίο μάλιστα έχει δώσει διαστάσεις ανάλογες με αυτές του δικού μας Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, αν και οι σύγχρονοι ιστορικοί τον θεωρούν αμφιλεγόμενη προσωπικότητα...

[Σημείωση: Η Σάρα/Θεοδώρα ήταν μητέρα και της Кераца-Петрица, (Κεράτσα-Πετρίτσα), η οποία παντρεύτηκε τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ανδρόνικο Δ' Παλαιολόγο. Από τον γάμο αυτό γεννήθηκε ο Ιωάννης Ζ' Παλαιολόγος, ο οποίος έγινε για μικρό διάστημα αυτοκράτορας καταλαμβάνοντας την εξουσία με πραξικόπημα από τον παππού του Ιωάννη Ε'.]

Πρέπει να τονισθεί ότι το μεγαλύτερο μέρος του εβραϊκού πληθυσμού της Βουλγαρίας μέχρι τον 15ο αιώνα ήταν Ρωμανιώτες, δηλαδή ελληνόφωνες εβραίοι.




Κατά τον διωγμό του 1376 στην Ουγγαρία, ένας αριθμός από Εβραίους μετακινήθηκε προς την Βουλγαρία... Κατά την διάρκεια της οριστικής κατάληψης της Βουλγαρίας από τους Οθωμανούς Τούρκους (στην ουσία το 1397, αν και ο γιος του Στρατσιμίρ, Κωνσταντίνος Β', διαδέχτηκε τον πατέρα του και βασίλεψε ως υποτελής των Τούρκων μέχρι το 1422), σημαντικοί εβραϊκοί πληθυσμοί υπήρχαν στις πόλεις Βίντιν, Νικόπολη, Σιλίστρα, Πλέβεν, Σόφια, Γιάμπολ, Πλόβντιβ και Στάρα Ζαγόρα. Το 1470, εξαιτίας διωγμού, πολλοί εβραίοι έφτασαν στην Βουλγαρία από την Βαυαρία... Οι εβραίοι της Ισπανίας άρχισαν να καταφθάνουν στην Οθωμανική αυτοκρατορία το 1494.

Ο εβραϊκός πληθυσμός της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ασχολιόταν κυρίως με το εμπόριο. Με φιρμάνια του Σουλτάνου έχαιραν διαφόρων προνομίων. Κατά τον 16ο αιώνα, σημαντική εμπορική πόλη της Βουλγαρίας ήταν το Пазарджик (Παζαρτζίκ) στο οποίο είχε μαζευτεί εβραϊκός πληθυσμός από την Θεσσαλονίκη μετά τον Τουρκο-βεντσιάνικο πόλεμο της περιόδου 1571-1573.

Μετά την νίκη των Ρώσων και των Βουλγάρων εθελοντών στον Ρωσο-Τουρκικό πόλεμο του 1877-1878, οι περιουσίες πολλών εβραίων σε διάφορες πόλεις της Βουλγαρίας λεηλατήθηκαν από τον ντόπιο πληθυσμό, καθώς τους θεωρούσαν συνεργάτες των Τούρκων. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι από την μία οι Τούρκοι είχαν καλοδεχτεί τους εβραίους, όταν αυτοί υπέστησαν διαφόρους διωγμούς στις χώρες της δυτικής Ευρώπης, και από την άλλη οι εβραίοι έχαιραν διαφόρων προνομίων, οπότε είχαν κάθε λόγο να μην θέλουν κάποια αλλαγή στα δεδομένα αυτά... Οι εβραϊκές οργανώσεις της Δυτικής Ευρώπης, όμως, πέτυχαν να προστεθεί ένας όρος στην Συνθήκη του Βερολίνου, το 1878, ο οποίος υποχρέωνε τις Βαλκανικές χώρες να δίνουν ίσα δικαιώματα στους εβραϊκούς πληθυσμούς τους... Πάντως, την περίοδο εκείνη υπήρχαν έντονες διαμάχες μεταξύ των εβραίων και του ντόπιου Βουλγαρικού πληθυσμού... Το 1885, κατά τον Σερβο-Βουλγαρικό πόλεμο, εβραίοι κλήθηκαν στον στρατό για πρώτη φορά... Παρόλα αυτά το αντι-Σημιτικό κλίμα γινόταν συνεχώς και πιο έντονο στην χώρα...

Το 1920 υπήρχαν 16.000 εβραίοι στην χώρα, οι οποίοι αποτελούσαν το 0,9% του πληθυσμού... Το 1934 ο πληθυσμός ήταν 48,565 άτομα και αποτελούσε το 0,8% του πληθυσμού...

Από τις πρώτες κιόλας μέρες του Σιωνιστικού κινήματος, οι εβραίοι της Βουλγαρίας εντάχθηκαν σε αυτό... Το 1895 Βούλγαροι εβραίοι ίδρυσαν τον οικισμό Χαρ-Τουβ στην אֶרֶץ יִשְׂרָאֵל (Έρετζ Γίσραελ - "γη του Ισραήλ")... Επίσης, τρεις Βούλγαροι αντιπρόσωποι συμμετείχαν στο Πρώτο Σιωνιστικό Συνέδριο το 1897. Μεταξύ 1919 και 1948, ένας αριθμός από 7.057 εβραίους από την Βουλγαρία μετανάστεψε στην Παλαιστίνη.

Εικόνες: [1.] Εβραϊκό μνημείο στην Βουλγαρική πόλη Кърджали (Κάρντζαλι), [2.] Ο τσάρος Ιβάν Αλεξάντερ, η Σάρα/Θεοδώρα και οι δύο γιοί τους, [3.] Ο Ιβάν Σισμάν: Ανάγλυφη παράσταση σε τοίχο στην κεντρική πλατεία του Самоков (Σαμόκοβ), [4.] "Ο διωγμός των εβραίων από την Ισπανία": φιλοτεχνήθηκε το 1899 από τον Emilio Sala Frances.
Κύρια πηγή (main source): Η εικονική Εβραϊκή Βιβλιοθήκη...

[Συνεχίζεται]

[ENG] The History of the Jews in Bulgaria: As it is known through the ancient writer Philo, a Jewish settlement existed in Macedonia during the time of the Roman emperor Caligula. A late-second century Latin inscription bearing a menorah that was found at the remains of the ancient Roman city Ulpia Oescus, near the Bulgarian village Gigen, testifies to the existence of a Jewish community. In 379, during the era of the Byzantine emperor Theodosius I, Jews were persecuted in these areas and synagogues were destroyed. When the Byzantine emperor Leo III (718–41) persecuted the Jews, a number of them fled to Bulgaria. There, during the reign of the Bulgar tsar Boris I (852–89), the Jews tried to convert the Bulgars to Judaism, but Boris, probably for political reasons, decided his subjects to convert to Christianity. The monks Cyril and Methodius from Salonika invented a new script called Glagolitic in which to write Slavonic. With some changes, made probably by Cyril’s pupil St. Kliment of Ohrid, the script was called Cyrillic. It was based on the Greek alphabet, but also some letters from the Hebrew alphabet were used in order to represent sounds which did not exist in the Greek alphabet, e.g., Ш (sh), from Hebrew letter ש (shin/sh) and ч (ts), from Hebrew letter צ (tsadi/ts). During 11th century, Jewish merchants from Italy settled in Bulgaria and received many privileges. Also during the Crusades many Jews may have found refuge in Bulgaria. The Bulgarian tsar Ivan Alexander (1331–71) divorced his wife Theodora of Wallachia and sent her to become a nun under the name of Theofano in order to marry a Jewish woman named Sarah, that he saw one day in the Jewish neighbourhood of the Bulgarian capital at the time, Tarnovo. In order to get married with the tsar, Sarah was baptised and took the Christian name Theodora. Sarah/Theodora was renowned for her fierce support of her new religion, the Eastern Orthodox Christianity. She was one of the instigators of a church council against her compatriots, the Jews. She restored many churches and built a lot of monasteries. This is the reason for the high regard that the Bulgarian Church held her in. Her influence on state affairs was considerable. When she gave birth to a son, who was named Ivan Shishman, the tsar went mad with joy. Six years later he denied his sole surviving son of his former wife, Ivan Sratsimir, the right to inherit the throne of Tarnovo, and gave him instead the lands of north-western Bulgaria around the town Vidin. The offended first-born Ivan Sratsimir broke relations with his father and sovereign, and practically became an independent ruler. After the death of Ivan Alexander, Tarnovo was conquered by the Ottoman Turks in 1395, while Vidin passed under the control of the Turks around two years after, even though, Ivan Sratsimir’s son Constantine ruled the area till 1422 as a vassal of the Turks. It must be noted that the largest part of the Bulgarian Jewish community before the 15th century belonged to the Romaniot Jewish rite (Greek speaking). Many Jews went to Bulgaria from Hungary after the expulsion of 1376. At 1396, the time of the final Turkish conquest of Bulgaria, Jews were living in Vidin, Nikopol, Silistra, Pleven, Sofia, Yambol, Philippopolis (Plovdiv), and Stara Zagora. After some years, in 1470, Jewish refugees came to Bulgaria from Bavaria, which had banished them. After 1494 Jews from Spain reached Bulgaria settling in the trading towns in which Jews were already living. Jews conducted trade with Turkey, Walachia, Moldavia, Ragusa, and Venice. Jewish traders were granted firmans giving them various privileges. One of the most important trading towns in the 16th century was Pazardzhik, to which the Jewish merchants of Salonika turned after the wars with Venice of the years 1571–73. During the Russian-Turkish war of 1877-78, Jewish property was looted in some Bulgarian towns, where the local population regarded them as supporters of the Turks. It must be noted that Turks had welcomed the Jews when other western countries had banished them. Moreover, the Jews had many privileges from the Sultan. As it is obvious, they had every reason not to want this situation to change… As a result of the pressure of Jewish organizations from the western European countries, the Berlin Treaty signed in July 1878 included a clause obliging the Balkan countries to give equal rights to Jews. In 1885, during the war between Serbia and Bulgaria, Jews were drafted into the Bulgarian Army for the first time. However, the principle of equal rights was not always the reality for the Jews. In 1920, there were 16,000 Jews, 0.9% of the total population, while in 1934 there were 48,565 Jews, constituting 0.8% of the total population. Bulgarian Jewry joined the Zionist movement from its very first days. In 1895, Bulgarian Jews had founded the settlement Har-Tuv in Erez Israel (Land of Israel). Three Bulgarian delegates attended the First Zionist Congress in 1897 at Basle. Between 1919 and 1948, 7,057 Bulgarian Jews emigrated to Palestine [Main source: Jewish Virtual Library].

[It continues]

Share

BG CH CR CZ EN FR DE IT JA RO RU