Η ιστορία των Εβραίων της Βουλγαρίας... Μέρος 2ο

"Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ.
Από τον 2ο αιώνα μ.Χ. στην πόλη Βίντιν υπήρχε Εβραϊκή κοινότητα, η οποία είχε εκδιωχθεί από την μητέρα πατρίδα και η οποία το 1949 επέστρεψε στο νεοϊδρυθέν κράτος του Ισραήλ. Η συμπεριφορά των κατοίκων του Βίντιν προς τους Εβραίους ήταν ιδιαίτερα φιλόξενη, ανεκτική και ανθρώπινη. Με την απελευθέρωση της Βουλγαρίας, δόθηκαν στους Εβραίους ίσα δικαιώματα ως πολίτες. Το 1943, 49000 Βούλγαροι Εβραίοι απειλήθηκαν με εξολόθρευση, στην οποία, όμως, το Βουλγαρικό έθνος αντέδρασε με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο και η διαμαρτυρία τους οδήγησε στην σωτηρία μας. Με αιώνια ευγνωμοσύνη και αφοσίωση στους φίλους κατοίκους του Βίντιν και σε όλο το Βουλγαρικό έθνος για το ανθρωπιστικό μεγαλούργημα τους.

Από την κοινότητα των Εβραίων του Βίντιν που ζουν στο Ισραήλ
Απρίλιος 1998 - Μήνας Νισάν του έτους 5758"

Αντισημιτική νομοθεσία εμφανίστηκε στην Βουλγαρία μετά την έναρξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, πιθανότατα για συμμόρφωση στις επιταγές της Ναζιστικής Γερμανίας με την οποία η Βουλγαρία ήταν σύμμαχος χώρα... Σημείο καμπής ήταν η ανάδειξη ως πρωθυπουργού της χώρας του γερμανόφιλου διακεκριμένου αρχαιολόγου και ιστορικού Богдан Димитров Филов (Μπογκντάν Ντιμιτρόβ Φίλοβ). Τον Ιούλιο του 1940 η Βουλγαρική κυβέρνηση ανακοίνωσε την πρόθεση της να περιορίσει τις ελευθερίες της Εβραϊκής κοινότητας... Τον Αύγουστο του ίδιου έτους το υπουργικό συμβούλιο της χώρας ενέκρινε τον έντονα αντισημιτικό "Νόμο για την προστασία του Έθνους", ο οποίος είχε πρότυπο τους αντίστοιχους Ναζιστικούς. Αρχιτέκτονας του νόμου ήταν ο Υπουργός Εσωτερικών της χώρας Габровски (Γκαμπρόβσκι). Στις 24 Δεκεμβρίου του 1940 ο νόμος ψηφίστηκε από το κοινοβούλιο και δημοσιοποιήθηκε επίσημα στις 21 Ιανουαρίου του 1941.




Στις 1 Μαρτίου του 1941 η Βουλγαρία, πέρα από την συμμαχία της με την Γερμανία, εντάχθηκε και στις λεγόμενες "Δυνάμεις του Άξονα" και την ίδια μέρα ο Γερμανικός Στρατός εισήλθε στην χώρα. Ακολούθησε κήρυξη πολέμου εναντίων των Δυτικών συμμάχων, αν και η Βουλγαρία δεν συμμετείχε στον πόλεμο εναντίων της Σοβιετικής Ενώσεως.

Τον Ιούνιο του 1942 ο υπουργός εσωτερικών απαίτησε από το κοινοβούλιο και πήρε λευκή εξουσιοδότηση να διαχειρίζεται όλα τα θέματα που αφορούσαν τους Εβραίους της χώρας. Το γεγονός αυτό προκάλεσε διάφορες διαμαρτυρίες από δημοκράτες πολίτες, χωρίς αυτές, όμως, να φέρουν κάποιο αποτέλεσμα... Στις 6 Ιουνίου του 1942 με διάταγμα οι Εβραίοι στερήθηκαν το δικαίωμα να ασκούν διάφορα επαγγέλματα, να φοιτούν στο Πανεπιστήμιο, να αλλάζουν τόπο κατοικίας, να κατέχουν μεγάλα ακίνητα κτλ.





Στο τέλος του Αυγούστου δημιουργήθηκε ειδική επιτροπή για Εβραϊκά θέματα και πρόεδρος της επιτροπής ορίστηκε ο αντισημίτης Александър Белев (Αλεξάντερ Μπέλεβ). Ο Μπέλεβ είχε σταλεί τον Δεκέμβριο του 1941 στην Ναζιστική Γερμανία για να μελετήσει τους εκεί αντισημιτικούς νόμους...

Τον Ιανουάριο του 1943 ο Adolf Heinz Beckerle, γερμανός απεσταλμένος στην Σόφια, μαζί με τον Theodor Dannecker, βοηθό του Adolf Eichmann, ξεκίνησαν τις διαδικασίες για τον εκτοπισμό των Εβραίων. Στις 2 Φεβρουαρίου του 1943 ο Μπέλεβ και ο Ντάνεκερ συμφώνησαν την παράδοση στους Γερμανούς όλων των Εβραίων που κατοικούσαν στην Ελλάδα, στην Γιουγκοσλαβική Μακεδονία και στην Θράκη, οι οποίες από την άνοιξη του 1941 ελέγχονταν από τους Βούλγαρους. Στις 22 Φεβρουαρίου Μπέλεβ και ο Ντάνεκερ υπέγραψαν επίσημη συμφωνία για τον εκτοπισμό 20.000 Εβραίων. Από την στιγμή που σε Μακεδονία και Θράκη, στις περιοχές που ελέγχονταν από τους Βούλγαρους, ζούσαν μόλις 10.000 Εβραίοι, ο Ντάνεκερ ενημέρωσε τον Άϊχμαν ότι οι υπόλοιποι 10.000 θα προέρχονταν από την Σόφια και από άλλες μεγάλες Βουλγαρικές πόλεις. Αργότερα η συμφωνία εγκρίθηκε από την Βουλγαρική κυβέρνηση.





Η μεταφορά των Εβραίων από τις περιοχές της Μακεδονίας και Θράκης σε προσωρινά στρατόπεδα συγκεντρώσεως ξεκίνησε στις 4 Μαρτίου του 1943. Παράλληλα ξεκίνησαν και οι διαδικασίες για τον εντοπισμό των εβραίων της Βουλγαρίας οι οποίοι θα συμπλήρωναν το νούμερο των 20.000.

Οι πληροφορίες για τον επικείμενο εκτοπισμό των Βουλγάρων Εβραίων δημιούργησε μη αναμενόμενες μεγάλες αντιδράσεις με επικεφαλή τον Димитър Пешев (Δήμηταρ Πέσεβ), αντιπροέδρου της Βουλής και Υπουργό Δικαιοσύνης. Ο Πέσεβ παρουσιάστηκε στις 9 Μαρτίου μπροστά στον Υπουργό Εσωτερικών της χώρας και απαίτησε να πάρει πίσω την συμφωνία για τον εκτοπισμό των Εβραίων. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι αντιδράσεις προέρχονταν τόσο από ανθρωπιστικούς λόγους όσο και από πολιτικούς: Από τις 2 Φεβρουαρίου του 1943 η Γερμανία είχε χάσει την μάχη του Στάλινγκραντ, οπότε πολιτικοί κύκλοι της Βουλγαρίας θεωρούσαν ότι η χώρα δεν θα έπρεπε να χρεωθεί ένα τέτοιο αποτρόπαιο έγκλημα και μάλιστα την περίοδο που άρχισε να διαφαίνεται πιθανή ήττα της Γερμανίας.




Στις 17 Μαρτίου ο Πέσεβ παρέδωσε στον πρωθυπουργό της Βουλγαρίας έγγραφη διαμαρτυρία υπογεγραμμένη από 42 βουλευτές. Πολιτικοί εκτός του κοινοβουλίου και η Ορθόδοξη εκκλησία υποστήριξαν έντονα τις κινήσεις του Πέσεβ. Ο Μητροπολίτης Κύριλλος του Πλόβντιβ απείλησε να πέσει μπροστά στις ρόδες των φορτηγών για να σταματήσει τον εκτοπισμό των Εβραίων. Η Ιερά Σύνοδος με τον Μητροπολίτη Στέφανο της Σόφιας πίεζαν με την σειρά τους με όλες τους τις δυνάμεις τον τσάρο Μπόρις. Κάτω από τις πιέσεις αυτές ο πρωθυπουργός Φίλοβ κατέφυγε σε έναν συμβιβασμό: διέταξε να σταματήσει ο εκτοπισμός των Βουλγάρων Εβραίων. Ο εκτοπισμός, όμως, των Εβραίων των υπό Βουλγαρικού ελέγχου περιοχών συνεχίστηκε...





11.384 Εβραίοι από τις περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης μεταφέρθηκαν με τρένο σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως στην Πολωνία, όπου η μεγάλη πλειοψηφία τους εξολοθρεύτηκε... Αργότερα η κυβέρνηση υποστήριξε ότι η Μακεδονία και η Θράκη δεν έγιναν ποτέ επίσημα κομμάτι της Βουλγαρίας και οι Εβραίοι των περιοχών αυτών δεν είχαν την Βουλγαρική υπηκοότητα οπότε η Βουλγαρία δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει τις πιέσεις της Γερμανίας για τον εκτοπισμό τους... Στις 26 Μαρτίου ο Πέσεβ απομακρύνθηκε από αντιπρόεδρος της Βουλής... Η συμμετοχή του, πάντως, στην σωτηρία των Εβραίων θα τον σώσει από τον καταδίκη σε θάνατο στα λαϊκά δικαστήρια που θα ακολουθήσουν το 1945.

Η σωτηρία, πάντως, των 49.000 Εβραίων της Βουλγαρίας ήταν ένα πολύ σημαντικό γεγονός που προέκυψε από τις ισχυρές πιέσεις που άσκησε μία μερίδα των πολιτικών της χώρας, η ορθόδοξη εκκλησία και ο λαός της Βουλγαρίας. Οι πιέσεις που ασκήθηκαν στην Βουλγαρία από την Ναζιστική Γερμανία για τον εκτοπισμό των Εβραίων ήταν τεράστιες... Ο Γερμανός πρεσβευτής γράφει εκείνην την περίοδο σε αναφορά του στο Βερολίνο: "Στην νοοτροπία του Βουλγαρικού λαού λείπει η ιδεολογική διαφώτιση που απολαμβάνουν οι δικοί μας άνθρωποι. Έχοντας περάσει όλη τους την ζωή με Αρμένιους, Έλληνες, και Τσιγγάνους, οι Βούλγαροι δεν βλέπουν κακό στους Εβραίους που να δικαιολογεί ειδικά μέτρα εναντίον τους.". Μόνο δύο χώρες κάτω από τον έλεγχο της Ναζιστικής Γερμανίας κατάφεραν να σώσουν τους Εβραίους κατοίκους τους: η Βουλγαρία και η Δανία...

Εικόνες: [1.] Μνημείο ευγνωμοσύνης της Ιουδαϊκής Κοινότητας του Видин (Βίντιν) που ζουν στο Ισραήλ προς τον Βουλγαρικό λαό, [2.]/[3.] O πρωθυπουργός της Βουλγαρίας Φίλοβ, [4.] Ο Αλεξάντερ Μπέλεβ, [5.] Εκτοπισμός Εβραίων από τις Βουλγαρικές αρχές στα Σκόπια, [6.] Ο Πέσεβ, [7.] Οι Μητροπολίτες Στέφανος, Κύριλλος και Νεόφυτος, [8.] Εβραίοι φορτώνουν ένα βαρέλι νερό στο τρένο που θα τους μεταφέρει στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Πολωνίας - Σκόπια, Μάρτιος 1943.
Κύρια πηγή (main source): Η εικονική Εβραϊκή Βιβλιοθήκη...
Μετάφραση του κειμένου στο μνημείο του Βίντιν από τα Βουλγάρικα στα Αγγλικά από την Vassia Atanassova (Spiritia).

[Συνεχίζεται]

[ENG] The History of the Jews in Bulgaria, Part 2: From the inscription of the Jewish monument in the Bulgarian town Vidin: “We will never forget. Since 2 century A.D. in Vidin there have lived a Jewish community, exiled from their motherland, which in 1949 returned in the newly established state of Israel. The attitude of Vidin citizenship to the Jews has been markedly hospitable, tolerant and humane. With the Liberation of Bulgaria Jews were given the same citizen rights. In 1943 49 000 Bulgarian Jews were threatened with physical annihilation, against which Bulgarian nation opposed in the most categorical way, and their protest led to our rescue. With eternal gratitude and fondness to our fellow citizens from Vidin and to the whole Bulgarian nation for their humane feat. From the Vidin's Jews community living in Israel - April 1998, Month Nisan of the year 5758” – The beginning of the Second World War brought to Bulgaria strict anti-Jewish legislation, which was probably in order the country to conform to the will of Nazi Germany, which was Bulgaria’s ally. On 15.02.1940 the notable historian and archaeologist Bogdan Filov became Prime minister of Bulgaria. In July 1940 the government announced its decision to constrain the freedoms of the Jewish community. In August 1940 the cabinet approved the anti-Jewish "Law for the Protection of the Nation". On 24.12.1940 the parliament approved the proposed legislation. It was officially promulgated on 23.01.1941. On 01.03.1941 Bulgaria joined the Tripartite Pact (the “Axis”) and its leaders were promised the territories of Thrace, and Macedonia. The same date the German army entered the country. A declaration of war on the western Allies followed, even though Bulgaria did not enter the war against the Soviet Union. In June 1942 Minister of Interior Gabrovski, the architect of the anti-Jewish legislation, demanded and received from Parliament a blank authorization empowering the government with absolute prerogatives on all subjects related to the Jews. There were some protests regarding this measure but with no result. In August the government created a Commissariat for Jewish Affairs and on 03.09.1942 the lawyer Alexander Belev became the head of this Commissariat. During the previous year, in December 1941, Belev was sent in Germany to study Germany’s anti-Jewish legislation. In January 1943, the German envoy to Sofia, Adolf Beckerle, together with Theodor Dannecker, an associate of Eichmann started to arrange for the deportation of Bulgarian Jews to the eastern territories. On 02.02.1943, Gabrovski and Dannecker agreed that all Jews living in Greece, Serbian Macedonia and in Thrace, areas administered by Bulgaria since the spring of 1941, would be surrendered to the Germans for deportation. On 22.02.1943, Belev and Dannecker signed a formal agreement to deport 20,000 Jews. As the total number of Jews living in Bulgarian-held Thrace and Macedonia was around 11,000, it was agreed that a number of Jews from Bulgaria, mainly from the capital and other large towns, would also be deported. The agreement was approved by the Bulgarian government on 02.03.1943 and the collection of Macedonian and Thracian Jews into special transit camps began immediately. Preparations were also begun for the concentration of the agreed number of the Bulgarian Jews. The rumours of the forthcoming deportations aroused strong opposition. On 09.03.1943, the vice-president of the Bulgarian Parliament, Dimitar Peshev, appeared before the minister of interior and urged him to take back the agreement. Except the humanitarian reasons, there was also important political considerations motivated this protest movement. In March 1943, Germany had already lost the battle of Stalingrad so there were many politicians that believed that Bulgaria should not help Germany at such a monstrous act, especially at that time when signs of a possible German defeat start to appear. On 17.03.1943 Peshev presented the prime minister with a petition signed by 42 deputies against the deportations. The effort of Pesev was supported by the people, by other politicians and by the Bulgarian Orthodox Church. Under the pressure, the government of Bogdan Filov decided on a compromise. It ordered all deportations of Bulgarian Jews to be stopped. Thousands of Jews who were rounded up and herded into warehouse and schools awaiting the cattle trains bound for the death camps, were sent home. The surrender of Macedonian and Thracian Jews, however, was carried out. Transported in part by railroad a total of 11,384 Jews from these teritories were taken to the death camps in the Poland, where the overwhelming majority perished. On 26.03.1943 Peshev was removed from the vice-presidency of the Bulgarian parliament. His bold intervention on behalf of the Jews of Bulgaria later helped him save his life at the held of the so-called People's Trials in the winter of 1945. Regarding the Bulgarian Jews, in a meeting with Hitler, tsar Boris refused the demand to give them up claiming he needed them for labour projects throughout the Bulgaria. Hitler conceded providing all Jewish men and boys were sent to Labour camps. Boris agreed, Jews were removed from the cities and relocated to various locations throughout the countryside, but not a single Jew was forced to leave Bulgaria. The saving of these 49,000 Jews was a very important humanitarian feat, especially if one thinks that only Denmark and Bulgaria, between the countries that were under the Nazi control, had managed to achieve something like that. The pressure of Hitler for Jews’ deportation was enormous. The German envoy in Sofia at that time in a report to Germany wrote: "The mentality of the Bulgarian people lacks the ideological enlightenment which our people enjoy. Having spent their entire lives with Armenians, Greeks, and Gypsies, the Bulgarians see no harm in the Jews to justify special measures against them." The saving of the Bulgarian Jews was possible because of the courage of the Bulgarian population, of the Orthodox Church, of a number of politicians and tsar Boris [Main source: Jewish Virtual Library - Translation from Bulgarian to English of the inscription of the Jewish monument of Vidin by Vassia Atanassova (Spiritia)].

[To be continued]

Share

BG CH CR CZ EN FR DE IT JA RO RU