Ο τύμβος του Αντίοχου Α' Θεού της Κομμαγηνής | Nemrut Tümülüsü

Ο Αντίοχος Α΄ Θεός, βασιλιάς της Κομμαγηνής από το 69 έως το 36 π.Χ., ήταν γιος του Μιθριδάτη A΄ Καλλίνικου και της Λαοδίκης, κόρης του Σελευκίδη Αντιόχου Η΄ Γρύπου. Η καταγωγή του ήταν από τους Αχαιμενίδες από την πλευρά του πατέρα του και στους Μακεδόνες και τον Μέγα Αλέξανδρο από την πλευρά της μητέρας του. Ο Αντίοχος Α΄ δημιούργησε την δική του θρησκεία και ίδρυσε στο Nemrut Dağı (Νεμρούτ Ντάγκι - όρος Νεμρούτ / Νεμρώδ), σε υψόμετρο 2134 μέτρων, ένα "ιεροθέσιον", ταφικό μνημείο με τύμβο και ένα σύνολο ανάγλυφων πλακών, επιγραφών και αγαλμάτων του εαυτού του, των θεών, και των θεοποιημένων προγόνων του.


Ανακαλύφθηκε το 1881 από τον Γερμανό μηχανικό Karl Sester, ο οποίος δούλευε για λογαριασμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Σέστερ ήταν υπεύθυνος για την κατασκευή ενός δρόμου στην Ανατολία και θεώρησε ότι εάν ανακέλυπτε τα ίχνη της αρχαίας "Βασιλικής Οδού", η οποία οδηγούσε από την Περσέπολη στο Αιγαίο, θα διευκολυνόταν στον σχεδιασμό και την κατασκευή. Ρωτώντας τους Τούρκους βοηθούς του, έμαθε τυχαία για την ύπαρξη κάποιων τεράστιων αγαλμάτων στο όρος Νεμρούτ. Κινούμενος από περιέργεια ανέβηκε το βουνό, όπου και ανακάλυψε τα σπασμένα αγάλματα... Την επόμενη χρονιά επέστρεψε με τον γερμανό αρχαιολόγο Otto Puchstein για να ξεκινήσουν την πρώτη επιστημονική ανασκαφή του χώρου. Τα ευρήματα τους δημοσιεύτηκαν κάτω από τον τίτλο: "Reisen in Kleinasien und Nordsyrien" (Βερολίνο 1890). Το 1883 πραγματοποιήθηκε ανασκαφική δραστηριότητα από τους Τούρκους Osman Hamdi Bey και Osgan Effendi. Αυτοί δημοσιεύσαν τα ευρήματα τους κάτω από τον τίτλο: "Le Tumulus de Nemroud Dagh" (Κωνσταντινούπολη 1883). Γερμανική ανασκαφική δραστηριότητα πραγματοποιήθηκε ξανά το 1938 από τους Friedrich Karl Dörner και Rudolf Naumann, οι οποίοι εξέδωσαν το "Forschungen in Kommagene" ("Έρευνα στην Κομμαγηνή"). Ο Dorner επέστρεψε στο Νεμρούτ το 1951 με την αμερικανική αρχαιολογική αποστολή της αρχαιολόγου Teresa Goell, ενώ το 1984, με κοινή ομάδα Γερμανών και Τούρκων εκτέλεσε εργασίες αποκατάστασης στον χώρο. Από το 1989 οι εργασίες αποκατάστασης εκτελούνται κάτω από την επίβλεψη του Τούρκου αρχαιολόγου Sencer Şahin.


Ο τύμβος είναι φτιαγμένος από χοντρό γαρμπίλι και έχει σήμερα ύψος 50 μέτρων. Το αρχικό του ύψος ήταν πάνω από 75 μέτρα, αλλά με το πέρασμα του χρόνου αλλά κυρίως με την χρήση δυναμίτη από αμερικάνικες "αρχαιολογικές" αποστολές μειώθηκε στο σημερινό του ύψος. Κάτω από τον τύμβο αυτό θάφτηκε ο Αντίοχος μαζί με τις συζύγους του και τις κόρες του... Ο τρόπος κατασκευής του τύμβου έκανε τον τάφο "απόρθητο" από τυμβωρύχους... Παρόλα αυτά, πάντως, υπάρχουν θρύλοι που μιλούν για μια κρυφή είσοδο και για μία κατάρα...


Το ταφικό μνημείο έχει δύο μεγάλα πλατώματα, ένα προς την Ανατολή και ένα προς την Δύση, καθώς και ένα μικρότερο στο Βορρά. Τα αγάλματα των θεών της Κομμαγηνής, ένας συγκρητισμός Ελληνικών και Περσικών θεοτήτων, είχαν ύψος 8 έως 10 μέτρα και θυμίζουν έντονα τα αγάλματα στις Θήβες της Αιγύπτου. Υπέστησαν μεγάλες ζημίες στο παρελθόν από σεισμούς. Κάθε κεφάλι αγάλματος έχει τοποθετηθεί σήμερα μπροστά από το αντίστοιχο σώμα.


Οι επιγραφές, οι οποίες βρίσκονται στις πλάτες των θρόνων των αγαλμάτων, περιλαμβάνουν τον "Νόμο" του Αντίοχου, δηλαδή το σύνολο των πολιτικών και θρησκευτικών μεταρρυθμίσεων του, και είναι γραμμένες στα Ελληνικά.



Στο ταφικό μνημείο έχει βρεθεί ένα ανάγλυφο από πορόλιθο, διαστάσεων 1,70Χ2,40 μέτρων, το οποίο απεικονίζει ένα λιοντάρι με την Σελήνη κρεμασμένη στο λαιμό του και 19 αστέρια χαραγμένα στο σώμα του. Τα τρία μεγαλύτερα από αυτά συμβολίζουν με ελληνικά γράμματα τους πλανήτες Άρη, Ερμή και Δια και έχουν 16 ακτίνες (όπως και το αστέρι της Βεργίνας), ενώ τα υπόλοιπα 16 μικρότερα αστέρια έχουν από 8 ακτίνες. Η επιγραφή αυτή, λοιπόν, αποτελεί το παλαιότερο ωροσκόπιο του κόσμου και είναι το ωροσκόπιο της ανέγερσης του ιεροθεσίου από τον Αντίοχο Α’. Αντιστοιχεί στις 3 Ιουλίου του 62 π.Χ., περίπου στις 18:43 (Ahmet Talat Saygaç, 2007) [πηγή]. Πρέπει να σημειωθεί ότι η σελήνη με ένα αστέρι δημιουργεί το μοτίβο της ημισελήνου με το άστρο, κάτι το οποίο ήταν κοινό σε αρκετά ταφικά μνημεία εκείνης της περιόδου στην ευρύτερη περιοχή. Η σχεδίαση του λιονταριού παραπέμπει στα λιοντάρια της "Πύλης της Ιστάρ" της Βαβυλώνας. Πάνω στο ανάγλυφο είναι χαραγμένο το: "ΠΥΡΟΕΙΣ ΗΕΡΑΧΛΕΟΣ ΣΤΙΛΒΟΟΝ ΑΠΟΛΛΟΝΟΣ ΠΗΑΕΤΟΝ ΔΙΟΣ". Ανά δύο οι λέξεις είναι πάνω από ένα από τα τρία μεγάλα αστέρια. Το "ΠΥΡΟΕΙΣ ΗΕΡΑΧΛΕΟΣ" σημαίνει "το φλεγόμενο του Ηρακλή" και αντιπροσωπεύει τον πλανήτη Άρη, ο οποίος, άλλωστε, στην αρχαιότητα αναφέρεται και ως "Πυροειδής" (Ερατοσθένη "Καταστερισμοί (ἢ Ἀστροθεσίαι)" 2,43, 4-7: "Πρώτον μεν Διός, Φαίνοντα μέγαν, ο δεύτερος εκλήθη μεν Φαέθων [...] ου μέγας ... ο δε τρίτος Άρεως, Πυροειδής δε καλείται, ου μέγας"). Το "ΣΤΙΛΒΟΟΝ ΑΠΟΛΛΟΝΟΣ" σημαίνει "το ακτινοβόλο του Απόλλωνα" και αντιπροσωπεύει τον πλανήτη Ερμή. Τέλος, το "ΠΗΑΕΤΟΝ ΔΙΟΣ" σημαίνει "Φαέθων Διός" και πιστεύεται ότι αντιπροσωπεύει τον πλανήτη Δία, αν και υπάρχουν θεωρίες για την ύπαρξη παλαιότερα πλανήτη μεταξύ Δία και Άρη (στην σημερινή ζώνη αστεροειδών), ο οποίος ονομαζόταν "Φαέθωντας" [Φωτογραφία από το διαδίκτυο].



Το κόστος για την κατασκευή του μνημείου αυτού θα πρέπει να ήταν τεράστιο για τους χωρικούς της Κομμαγηνής, οι οποίοι συν τοις άλλοις εξαναγκάστηκαν όχι μόνο να του παραχωρήσουν τα εδάφη τους, αλλά και να προσφέρουν προσωπική εργασία για την ολοκλήρωση του έργου [πηγή].




Το Ανατολικό πλάτωμα


Στο Ανατολικό πλάτωμα, το οποίο βρίσκεται περίπου 11 μέτρα πιο ψηλά από το Δυτικό, κοιτώντας από αριστερά προς τα δεξιά, υπάρχουν, διαμορφωμένα συμμετρικά, τα αγάλματα του Απόλλωνα/Μίθρα/Ήλιου/Ερμή, της θεάς της Κομμαγηνής (αντίστοιχη με την αρχαιοελληνική θεά Τύχη), του Δία/Ωρομάσδη, του Αντίοχου Α΄ Θεού, και του Αρτάγνη/Ηρακλή/Άρη. Εκατέρωθεν των αγαλμάτων αυτών υπάρχουν ,συμμετρικά τοποθετημένα, από ένα λιοντάρι (aslan), το οποίο αντιπροσωπεύει την επίγεια, εφήμερη δύναμη και από ένας αετός (kartal), το οποίο αντιπροσωπεύει την θεία και αιώνια δύναμη. Μπροστά από τα αγάλματα, σε μικρή απόσταση, υπάρχει βωμός...


Το Δυτικό πλάτωμα



Στο Δυτικό πλάτωμα δεν παρουσιάζεται η ίδια συμμετρία που υπάρχει στο Ανατολικό. Πέραν των αγαλμάτων των Θεών, υπάρχει μία σειρά από ανάγλυφα σε πορόλιθο τα οποία αντιπροσωπεύουν τους Πέρσες προγόνους του Αντιόχου.


Το Βόρειο πλάτωμα


Στο βόρειο πλάτωμα υπάρχει μια σειρά από επιτύμβιες στήλες μη εγχάρακτες. Αυτές, πιθανότατα, προορίζονταν για τους απογόνους του Αντιόχου Α΄.


Σύνδεσμος σε χάρτη / Link to Map: 37° 58' 52''N, 38° 44' 26''E


Σημείωση: Ο Ιούλιος Αντίοχος Φιλοπάππος, ύπατος της Αθήνας από το 90 έως το 100 μ.Χ., για τον οποίο φτιάχτηκε, μεταξύ 114 με 116 μ.Χ., το γνωστό μνημείο, ήταν εξόριστος ηγεμόνας της Κομμαγηνής, εγγονός του Αντίοχου Δ΄ του Επιφανούς, τελευταίου βασιλιά της Κομμαγηνής.


Πηγές / Sources
Encyclopaedia of the Hellenic World, Asia Minor: Αντίοχος Α' Κομμαγηνής
Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ: Νεμρούτ Ντάγι της Μαρίας Τσόκλη
Commagene Nemrut Conservation Development Programme: "An Iconological Study on the Lion Horoscope Relief of Nemrut Dag Hierothesion"
International Nemrud Foundation
Αντίβαρο: Η οικουμενική πολιτιστική "δεξίωση" της καθ' ημάς Ανατολής ως συμβολή του Μιθριδάτιδου Βασιλέως της Κομμαγηνής (Ευφρατησίας) Αντιόχου Α Θεού "Δικαίου", "Φιλέλληνος" και "Φιλορωμαίου" του Δημητρίου Γ. Μαυρίδη
atheofobos2: Πως από το ιεροθυσίο της Κομμαγηνής φτάνει κανείς στον Καβάφη, τον Εγγονόπουλο και τον λόφο του Φιλοπάππου


Δείτε επίσης / See also
Η Αρσάμεια παρά τον Νυμφαίο | Nymphaios Arsameia
Από την Κωνσταντινούπολη στο όρος Νεμρούτ | From Istanbul to Mount Nemrut
Οι Θεοί της Κομμαγηνής



[ENG] Antiochus I Theos, king of the Kingdom of Commagene from 69 till 36 B.C., was the son of Mithridates I Kallinikos and Laodice, daughter of Greek–Syrian King Antiochus VIII Grypus and Greek Ptolemaic Princess Tryphaena, a daughter of Ptolemy VIII. His origin was from the Achaemenids, from his father's side, and from the Macedonians and Alexander the Great from his mother's side. Antiochus founded his own religion and constructed in Nemrut Dağı, at an altitude of 2134 meters, a "hierothesion", tomb-sanctuary with a tumulus, stelae, inscriptions and colossal statues of himself, the Gods, and his deified ancestors. The site was discovered in 1881 by a German engineer Karl Sester, who was working for the Ottoman Empire. Sester was responsible for the construction of a road in Anatolia and he had the idea that if he could discover the traces of the ancient "Royal Road" that led from Persepolis to the Aegean sea, it could facilitate the design and the construction of the road. He asked his Turks assistants and by chance he learned of the existence of some huge statues on Mount Nemrout. Moved by curiosity, he went to the mountain, where he discovered the broken statues ... The following year he returned together with the German archaeologist Otto Puchstein in order to start the first scientific excavation of the site. The findings of this excavation were published under the title: "Reisen in Kleinasien und Nordsyrien" (Berlin 1890). In 1883, excavations were carried out by the Turk archaeologists Osman Hamdi Bey and Osgan Effendi. Their findings were published under the title: "Le Tumulus de Nemroud Dagh" (Istanbul 1883). German excavation took place again in 1938 by Friedrich Karl Dörner and Rudolf Naumann, who issued the "Forschungen in Kommagene". Dorner returned to Nemrout in 1951 with the archaeological mission of the American archaeologist Teresa Goell, while in 1984 he supervised a joint team from Germany and Turkey that carried out restoration works in the field. Since 1989, restoration works are performed under the supervision of the Turkish archaeologist Sencer Şahin. The tomb is made of thick debris and it has today a height of 50 meters. The initial height was over 75 meters, but over time and especially due to the use of dynamite by American "archaeological" missions it was lowered to its present height. Under the tumulus there is the grave of Antiochus, who was buried together with his wives and daughters... This kind of construction of the tumulus made it impossible to be despoiled by tomb raiders... Despite this, however, there are some legends about a hidden entrance and a curse... The monument has two large flat areas, one to the east and one to the west, and a smaller one to the north. The statues of the gods of Commagene, a syncretism of Greek and Persian gods, were 8-10 meters high and strongly recall the statues of Thebes in Egypt. The statues were severely damaged by earthquakes in the past. Each head statue is now placed in front of the corresponding body. The inscriptions, which are carved on the back of the thrones of the statues, include the "Nomos" (Law/Will) of Antiochus, his political and religious reforms, and they are written in Greek. There was also a relief from sandstone, measuring 1.70x2.40 meters, which depicts a lion with the moon hanging from his neck and 19 carved stars. The three largest stars represent planets Mars, Mercury and Jupiter and they have 16 rays (like the Star of Vergina), while the remaining 16 stars are smaller and have only 8 rays. It is the oldest horoscope in the world and is the horoscope of the erection of the monument by Antiochus. It corresponds to July 3rd, 62 BC, about 18:43 (Ahmet Talat Saygaç, 2007). It should be noted that the moon and a star create the pattern of the "star and crescent", which was common in several funerary monuments of that period in the region. The design of the lion recalls the lions of the "Ishtar Gate" in Babylon. The cost for the construction of this monument must have been huge for the peasants of Commagene, who were also forced not only to surrender their lands but to offer personal work to complete the project. In the eastern terrace, which is located around 11 meters higher than the west one, looking from left to right, there are arranged symmetrically, the statues of Apollo/Mithras /Helios/Hermes, the Goddess of Commagene, (corresponds to the ancient Greek goddess Tyche), Zeus/Oromasdi, Antiochus I Theos, and Artagnes/Herakles/Ares. On either side of these statues there are, symmetrically placed, a lion (aslan), which represents the earthly, ephemeral power and an eagle (kartal), which represents the divine and eternal power. In front of the statues, in a short distance, there is an altar... The western terrace does not present the same symmetry that exists in the east one. Besides the statues of gods, there is a series of sandstone reliefs representing the Persian ancestors of Antiochus. In the northern terrace there is a series of non-inscribed tombstones. They were probably intended for the descendants of Antiochus.

BG CH CR CZ EN FR DE IT JA PL RO RU